یادداشت من در شماره 141 ماهنامه شبکه (+)
شرکت Free دومین ISP بزرگ فرانسه است. این شرکت ارائه دهنده خدمات اینترنت، در اقدامی ناگهانی با راه‌اندازی سیستمی فراگیر و خودکار، «تمام تبلیغات» صفحات وب را حذف کرده است. این سرویس فعلا تنها بر روی Set-Top-Boxهای شرکت فعال شده است و روی تجربه کاربری مشترکان سایر خدمات این شرکت (مثلا ADSL) هیچ تاثیری ندارد.
چند نکته در مورد این اقدام جالب توجه است. نکته نخست این‌که Free چگونه توانسته است یک شبه (بدون آزمایش و خطا و نسخه‌های آلفا و بتا) سیستمی جامع و یکپارچه برای حذف تبلیغات از کل سایت‌های اینترنتی پیاده‌سازی کند؟ چنین کاری حتی در سمت کاربر با انواع و اقسام افزونه‌ها و نرم‌افزارهای بلوک‌کننده با راندمان بالایی عملی نیست.
نکته دیگر این‌که گرچه همه ما کم‌وبیش از نمونه‌های مختلفی از تبلیغات، چه به لحاظ محتوا چه نوع و میزان استفاده آزرده شده‌ایم، اما از سوی دیگر می‌دانیم که وجود و حضور این تبلیغات برای تداوم فعالیت بسیاری از سایت‌ها و همین‌طور کسب‌وکارها الزامی است. به همین دلیل فکر می‌کنم رفتار خودخواهانه این ISP فرانسوی را نپسندیم.
اما این تنها پوسته قضیه است. آن‌چه بیش از همه این‌ها ارزش نگرانی و توجه را دارد قربانی شدن مفهومی به نام بی‌طرفی شبکه است. بحث بی‌طرفی شبکه یا Net Neutrality، یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی است که با نفوذ بیش‌ازپیش اینترنت در زندگی روزمره، جدی و جدی‌تر می‌شود. آیا فراهم آورندگان خدمات دسترسی به شبکه، اجازه دارند براساس محتوایی که کاربر مصرف می‌کند، کیفیت، سرعت یا نرخ تعرفه‌های‌شان را تغییر دهند یا خیر؟
این مشکل به خصوص از زمانی جدی‌تر شد که کاربران به آپلود و تماشای ویدیو از طریق شبکه اینترنت روی آوردند. آمارها نشان می‌دهد که اکنون بیشتر ترافیک شبکه اینترنت به ویدیو مربوط است و سیسکو پیش‌بینی کرده است که در سال 2013 سهم ویدیو از کل ترافیک اینترنت به 90 درصد برسد. چنین سهم عظیمی در ترافیک انتقالی شبکه باعث می‌شود که برخی شرکت‌های فراهم‌آورنده دسترسی شبکه سیاست‌هایی را برای کاهش این بار سنگین پیاده کنند. مثلا مشترکان Free پیش از این نیز از کند بودن سایت اشتراک ویدیوی گوگل شکایت داشتند. کار تا جایی بالا گرفت که حتی مقامات دولتی هم برای بررسی این ادعا وارد ماجرا شدند.
اما این بار Free به جای هدف گرفتن «ویدیو» منبع انتشار آن را هدف گرفته و با این کار در واقع با گوگل وارد جنگ شده است. جنگی که گروگان آن «بی‌طرفی» شبکه است. صحت این ادعا به سادگی با مشاهده ایمیلی که توسط خاویر نیل (Xavier Niel نایب‌رییس ارشد iliad شرکت مادر Free) در پاسخ به یکی از ژورنالیست‌های فرانسوی نوشته شده است، امکان‌پذیر است. او در این ایمیل به توییت‌های یک ژورنالیست فرانسوی دیگر به نام استفانی سومیر اشاره کرده است. سومیر در یکی از توییت‌هایش می‌گوید: «به یقین نیل نمی‌خواهد برای همیشه تبلیغات را بلوک کند. جنگ نمی‌تواند یک وضعیت یا استراتژی دائمی باشد. تنها هدف این است که این بار Free قاعده بازی را تعیین کند.»
از دید Free و دیگر ISPها، گوگل و شرکت‌های مشابه آن فراهم‌کنندگان سرویس‌های رایگانی هستند که سود سرشاری را از ترافیک فراهم شده توسط ISPها نصیب خود می‌کنند و این ISPها هستند که باید هزینه ترافیک سنگین محتوای ویدیویی را بپردازند. البته برخی دیگر از ISPها (نظیر OVH در فرانسه) سعی می‌کنند در چنین شرایطی با تضمین بی‌طرفی کامل شبکه، سهم بیشتری از مشتریان را نصیب خود کنند.
این‌که نتیجه این اقدامات Free چه خواهد شد، بستگی به واکنش مقامات دولتی و حتی سیاست‌های گوگل دارد. گرچه بعید است که شرکتی مانند گوگل حاضر شود برای اصلی‌ترین منبع درآمدش یعنی تبلیغات حاضر به مصالحه شود. اهمیت این موضوع برای کاربران و سایت‌های فرانسوی هم به حدی است که فلور پلرین (Fleur Pellerin) وزیر نوآوری و اقتصاد دیجیتال فرانسه قصد دارد نشستی را با حضور نمایندگان Free و سایر منتشر کنندگان محتواهای دیجیتال برگزار کند تا حل این مشکل روند سریع‌تری به خود بگیرد.
زمانی در ماهنامه شبکه (شماره 123) با انتشار پرونده‌ای از «باغ‌های محصور» وب سخن گفتیم. شرکت‌هایی که خدمات خود را به جای بستر معمول وب، تنها از طریق برنامه‌ها و اپ‌های خاصی ارایه می‌کنند که «باز» نیستند و آن را تهدیدی برای اصالت و هویت وب دانستیم. بستری که از ابتدا قرار بوده است آزاد و باز، برای همه در دسترس و بی‌طرف باشد. اما اکنون خطر دیگری این ویژگی‌های ذاتی وب را تهدید می‌کند که رفع آن یا حتی مبارزه با آن بسیار دشوارتر به نظر می‌رسد، چرا که این بار گره کار به دست همان کسانی است که دسترسی به وب را برای ما فراهم می‌کنند.
راه‌حل شاید این بار، آن‌هم با در نظر گرفتن عطشی که ما برای کیفیت‌های بالا و بالاتر ویدیو و ویدیوهای سه‌بعدی داریم، تنها با تلاش‌های گوگل و شرکت‌های مشابه‌اش برای عرضه فرمت‌های فشرده‌تر به نتیجه نرسد. شاید باید دوباره به اصول پایه‌ای و اساسی برگردیم که اینترنت و وب را برای ما شکل داده‌اند، حتی اگر به زیان ما باشند.
